ADD is een gedragsbeeld van ADHD. Het wordt niet gezien als aparte stoornis. Bedenk voortdurend dat wat je hier leest een algemene beschrijving is. Daarbij ontkom je niet aan generalisering. Kijk altijd naar het kind of de jongere zelf. Wat heeft deze leerling nodig in deze situatie, bij deze leraar?
Kinderen met ADD vallen vaak niet op in de klas. ADD wordt daarom een internaliserende stoornis genoemd. De problemen richten zich als het ware naar binnen; de omgeving merkt er vaak weinig van. Als deze kinderen erg intelligent zijn, compenseren ze bovendien hun tekortkomingen. Toch kun je als je goed kijkt wel kinderen (vaker meisjes dan jongens) zien waarbij het vermoeden rijst dat er “iets” aan de hand is.
De moeilijkheid is dat ze dezelfde dingen tonen die we allemaal wel eens vertonen: dagdromen, niet opletten, te laat komen, niet opruimen, spullen kwijtraken, onzeker zijn, enz. Het verschil zit ‘m in de intensiteit, consistentie en frequentie. Als er bij een leerling al jaren op het rapport staat dat ze eens moet opletten en zich niet moet laten afleiden, moet er misschien een belletje gaan rinkelen. Uit onderzoek blijkt dat veel van deze kinderen ‘niet ontdekt’ worden (Hooijer, e.a. 2018; Hinshaw, 2021; Chronis-Tuscano, 2022).
Veel van de problemen die deze kinderen hebben, komen voort uit het niet goed functioneren van de executieve functies (Liu, 2024). Dit is het besturingssysteem van de cognitieve functies. Ze sturen gedrag en leren aan. Bijvoorbeeld: starten met een activiteit (taakinitiatie), aandacht richten en volhouden, emotieregulatie, enz. Een uitgebreid overzicht vind je op de pagina Executieve functies.
Allereerst: deze kinderen zijn meer dan waar ze problemen mee hebben. We kijken daarom eerst naar positieve kenmerken.
ADD beïnvloedt je wijze van denken, leren, waarnemen, werken en relaties met anderen. Deze kinderen hebben vaker dan gemiddeld moeite om aansluiting bij leeftijdsgenoten te vinden. Dit kan vooral in de puberteit leiden tot ernstige bijkomende problematiek, zoals faalangst, een zeer negatief zelfbeeld, angsten, depressie en zelfs zelfmoordgedachten (Weisz, 2018; Katzenmajer-Pump, 2022; Levy-Bencheton, 2024). Bovendien verdrinken ze naarmate ze ouder worden en ‘meer zelf zouden moeten kunnen’ vaak in hun eigen chaos.
Passend onderwijs in je eigen klas: Ga regelmatig met het kind in gesprek. Doe dit ook regelmatig samen met de ouders. Kinderen met ADD komen soms ogenschijnlijk de schooldag goed door, maar ‘storten thuis in’, omdat zo’n dag veel van ze vergt. Om een voor anderen ‘gewone’ concentratie op te brengen is een zware, zo niet onmogelijke, opgave voor deze kinderen.
In de midden- en bovenbouw krijgen de kinderen op sommige scholen te maken met huiswerk. De leerkracht leert de kinderen daar mee om te gaan. Je maakt afspraken, geeft misschien wel een agenda, leert de kinderen hoe je die invult, hoe je moet plannen, enz. Voor kinderen met ADD kost dat meer moeite. Controleer extra of het lukt. Mopperen (hoe begrijpelijk dat ook is) dat ze hun huiswerk alwéér vergeten zijn, helpt niet en werkt vooral averechts.
ADD komt vaker voor bij meisjes, maar wordt ook vaker niet onderkend. Toch hebben ook meisjes executieve functieproblemen en verdrinken ze vaak in chaos (Mitchell, e.a. 2019). Deze symptomen blijven vaak deels ‘verborgen.’ Een meisje dat een toets niet haalt, zal zichzelf stom vinden en daar op reageren met extra inspanning. Jongens geven eerder op. Zij vinden vooral de toets stom.
Meisjes behalen ondanks hun ADD tóch goede resultaten en worden niet opgemerkt. ‘Ik zat uren aan mijn huiswerk samen met mijn moeder, om er toch vooral maar voor te zorgen dat het lukte. Zo kon ik bewijzen dat ik niet dom was.’ Als het meisje voldoende intelligent is, kan ze lang compenseren en strandt ze vaak pas in de bovenbouw van het vo, of op het mbo/hbo/wo. (Horeweg, 2021).
Voor deze groep blijken vriendschappen van nog groter belang was dan voor meisjes in het algemeen. Maar er bleek ook uit dat juist het sluiten en houden van vriendschap voor deze groep lastiger was (Hinshaw, e.a. 2021). Meisjes met ADD worstelen dus met zichzelf en de omgeving. In de puberteit komen depressie, angst en suicidegedachten voor (Meza, et al, 2021). Let dus goed op de signalen die op deze pagina beschreven staan. Leerkrachten kunnen een belangrijk verschil maken (Chronis-Tuscano, 2022).
Meer boeken over gedrag, didactiek en schoolontwikkeling
Alle literatuur van deze site zien? Klik op literatuur.
Brown, T. E. Het ADD syndroom. Een nieuwe kijk op ADD/ADHD. Amsterdam: Pearson.
Chronis‐Tuscano, A. (2022). ADHD in girls and women: a call to action–reflections on Hinshaw et al.(2021). Journal of Child Psychology and Psychiatry, 63(4), 497-499. https://doi.org/10.1111/jcpp.13574
Deckers, E. (2010) Alle Dagen Dromen. Voor iedereen die zich wel eens “anders” voelt. Een meisje met ADD vertelt in stripvorm wat het betekent om ADD te hebben. Te bestellen op: http://www.elsdeckers.com
Desoete, A., & Warreyn, P. (2019). ADHD-plus: comorbiditeit van ADHD met dyslexie en/of dyscalculie. ZIT STIL, 153, 14-17.
Fredrick, J.W., Becker, S.P. Sluggish Cognitive Tempo (Cognitive Disengagement Syndrome) and Academic Functioning: A Systematic Review and Agenda for Future Research. Clinical Child & Family Psychology Review 26, 82–120 (2023). https://doi.org/10.1007/s10567-022-00411-6
Hamerling, B. & Scholten, A. (2020). Schrift. Groningen: Thiememeulenhoff.
Hinshaw, S.P., Nguyen, P.T., O’Grady, S.M., & Rosenthal, E.A. (2022). Annual research review: Attention-deficit/hyperactivity disorder in girls and women: underrepresentation, longitudinal processes, and key directions. Journal of Child Psychology and Psychiatry, https://doi.org/10.1111/jcpp.13480
Hooijer-Wojciechowska (2018). ADHD-netwerkmeeting: zelfbeeldschade bij een late diagnose, over de impact van onbehandelde ADHD op zelfbeeld en persoonlijkheid [presentatie].
Horeweg, A. (2021). Handboek Gedrag op school. (Deel 1). 2de druk. Huizen: Pica.
Horeweg, A. (2021). ADHD in de klas. Praktische gids voor leraren. 3de druk. Tielt: LannooCampus.
Katzenmajer-Pump, L., Komáromy, D., & Balázs, J. (2022). The importance of recognizing worthlessness for suicide prevention in adolescents with Attention-deficit/hyperactivity disorder. Frontiers in psychiatry, 13, 969164.
Koyuncu, A., Çelebi, F., Ertekin, E., Kök, B. E., & Tükel, R. (2019). Clinical effects of ADHD subtypes in patients with social anxiety disorder. Journal of attention disorders, 23(12), 1464-1469.
Lévy-Bencheton, J., Chaste, P., & Sansen, M. (2024). Link between neurodevelopmental disorders and suicidal risk in children. L’encephale.
Liu, C., Townes, P., Panesar, P., Lee, S. Y., Devoe, D., Arnold, P., … & Schachar, R. (2024). Executive Function in ADHD and ASD: A Scoping Review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 1-14.
Meza, J., Owens, E., & Hinshaw, S. (2021). Childhood predictors and moderators of lifetime risk of self-harm in girls with and without attention-deficit/hyperactivity disorder. Development and Psychopathology, 33, 1351– 1367.
Mitchell, J.T., Sibley, M.H., Hinshaw, S.P., Kennedy, T.M., Chronis-Tuscano, A., Arnold, L.E., … & Jensen, P.S. (2019). A qualitative analysis of contextual factors relevant to suspected late-onset ADHD. Journal of Attention Disorders, 25, 724– 735.
Nejati, V. & Yazdani, S. Time perception in children with attention deficit-hyperactivity disorder (ADHD): Does task matter? A meta-analysis study. Child Neuropsychology. 26, 900–916 (2020).
Quinn, P.O., Nadeau, K.G. and Littman, E.B. (1999). Understanding girls with AD/HD. Silver Spring: Advantage Books.
Weisz, J. R., Kuppens, S., Ng, M. Y., Vaughn-Coaxum, R. A., Ugueto, A. M., Eckshtain, D., & Corteselli, K. A. (2018). Are Psychotherapies for Young People Growing Stronger? Tracking Trends Over Time for Youth Anxiety, Depression, Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, and Conduct Problems. Perspectives on Psychological Science, 174569161880543. doi:10.1177/1745691618805436
Windt, K. (2008). ADD Onzichtbare obstakels. Zoeken naar omwegen. Almere/Enschede: Uitgeverij van de Berg.
Wu, Z. M., Wang, P., Liu, L., Liu, J., Cao, X. L., Sun, L., … & Yang, B. R. (2022). ADHD-inattentive versus ADHD-Combined subtypes: A severity continuum or two distinct entities? A comprehensive analysis of clinical, cognitive and neuroimaging data. Journal of Psychiatric Research, 149, 28-36. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2022.02.012
Zheng, Q., Wang, X., Chiu, K. Y., & Shum, K. K. M. (2022). Time perception deficits in children and adolescents with ADHD: A meta-analysis. Journal of Attention Disorders, 26(2), 267-281.
Meer lezen? ADHD in de klas en in Handboek Gedrag op school en Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs zijn ook hoofdstukken over ADD opgenomen.
Wil je een lezing over ADHD/ODD voor jouw team? Klik hier.
Maecenas sit amet nibh mattis, iaculis nulla nec, fermentum neque. Integer vel ornare justo. Suspendisse eu gravida massa. Fusce pellentesque tempus arcu et tempor. Nam sit amet urna vulputate, faucibus orci in, sollicitudin sem. Maecenas eu metus vitae massa malesuada condimentum. Sed aliquam nibh malesuada cursus elementum. Integer iaculis ipsum dui, non efficitur ligula interdum eu. In nec dapibus lorem. Nulla lectus tortor, condimentum non ultrices eget, tempus at orci. Suspendisse ac augue eu augue convallis fermentum. Duis at rhoncus ligula, eget posuere diam.
Proin vehicula nisi quis massa consequat aliquam. Vivamus iaculis placerat est non ullamcorper. Integer porttitor elementum commodo. Vivamus sagittis varius orci ac aliquam. Suspendisse vestibulum rutrum quam quis tristique. Nam ut leo vestibulum, blandit nulla eget, imperdiet diam. Duis eu pharetra felis. Vestibulum accumsan lacus et augue euismod, ultricies egestas lectus fringilla. Proin imperdiet, elit nec luctus vulputate, tellus lorem suscipit velit, vel iaculis diam nisi a tellus. In sed arcu vel est sodales volutpat ac eget nulla. Maecenas quis magna quis turpis sollicitudin hendrerit. Aliquam erat volutpat.